Czesław Łuczak

---

Życiorys

Urodziny Czesława Łuczaka miały miejsce 19 lutego 1922 roku w Kruszwicy. Był on synem Michała oraz Jadwigi z domu Stajszczak. W 1932 roku rodzina Łuczaków przeprowadziła się do Mogilna, a w 1939 roku Czesław ukończył Gimnazjum oraz Liceum w Trzemesznie. Po zakończeniu II wojny światowej, rozpoczął naukę na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego, który ukończył w 1948 roku. Podczas studiów związał się z Katedrą Historii Gospodarczej. Już w styczniu obronił pracę magisterską, a następnie, w październiku 1949 roku, uzyskał stopień doktora, którego promocję prowadził Jan Rutkowski, a po jego śmierci – Zygmunt Wojciechowski. Czesław Łuczak pracował w Katedrze Historii Gospodarczej, która istniała do 1953 roku przy Wydziale Prawno-Ekonomicznym, a potem została przeniesiona do Zespołu Katedr Historycznych Uniwersytetu Poznańskiego. W 1955 roku uzyskał tytuł docenta, a w 1960 roku został profesorem nadzwyczajnym, natomiast w 1966 roku profesorem zwyczajnym.

W 1962 roku objął stanowisko kierownika Zakładu Historii Gospodarczej na UAM, pełniąc tę funkcję aż do przejścia na emeryturę w 1992 roku. Łuczak zajmował również szereg istotnych ról na uniwersytecie, w tym prodziekana (1956-1960) oraz dziekana (1960-1962) Wydziału Filozoficzno-Historycznego. Dodatkowo był prorektorem (1962-1965) i rektorem (1965-1972) UAM, a także dyrektorem Instytutu Historii w dwóch okresach: 1968-1981 i 1987-1990. Przez wiele lat przewodniczył Komitetowi Redakcyjnemu Wydawnictwa Naukowego UAM.

Rektor UAM

W okresie pełnienia funkcji rektora, Łuczak miał do czynienia z wieloma wyzwaniami, w tym z reperkusjami protestów studenckich w Marcu’68, które wymagały od władz uniwersytetu podjęcia zdecydowanych działań w celu zidentyfikowania uczestników tych wydarzeń. W wyniku tych zdarzeń zgodnie z ministerialnymi dyrektywami wprowadzono szereg reform strukturalnych w instytucji. Równocześnie zainicjował on znaczną rozbudowę lokalową uczelni, m.in. dotycząca budynku Collegium Novum. W 1969 roku zorganizował obchody 50-lecia uniwersytetu, które miały charakter wyjątkowy i były odpowiednio dostosowane do rangi wydarzenia.

W 1969 roku objął także stanowisko dyrektora Instytutu Historii, łącząc tę funkcję z obowiązkami rektora. Przez lata kierował instytutem, osiągając wiodącą pozycję w kraju. Łuczak wielokrotnie uzyskiwał reelekcje na kolejne kadencje, jednak w 1981 roku, po wygranych wyborach, zrezygnował z rektoratu w geście protestu w związku z niezaakceptowaniem jednego z jego kandydatów na wicedyrektora. Powrócił na to stanowisko na mocy nowej nominacji rektorskiej w 1987 roku, oraz prowadził instytut przez kolejne cztery lata.

Do jego licznych działalności należały także:

• członkostwo w PZPR (od 1953), członek Komisji Historycznej KC PZPR (1963-1970 oraz od 1982),
• przewodniczenie radzie naukowej w Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich oraz Instytutu Pamięci Narodowej,
• członkostwo w Radzie Naukowej Instytutu Zachodniego,
• członkostwo w Prezydium Komisji Badań Regionalnych PAN przy oddziale poznańskim, członek Komisji II Wojny Światowej Komitetu Nauk Historycznych PAN, członek Prezydium Komisji Historii Gospodarczej PAN,
• członkostwo w Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów RP,
• członkostwo w Komitecie Redakcyjnym kwartalnika KC PZPR Z Pola Walki, gdzie publikowano artykuły dotyczące historii polskiego oraz międzynarodowego ruchu robotniczego i komunistycznego.

W gronie studentów i uczniów profesora znajdowali się m.in. prof. Włodzimierz Bonusiak, prof. Marian Eckert, prof. Stefan Kowal, dr hab. Bożena Górczyńska-Przybyłowicz, dr hab. Roman Macyra oraz dr hab. Witold Szulc. Łuczak może być dumny z faktu, że w ciągu swojej kariery naukowej wypromował około 300 magistrów oraz 49 doktorów.

Śmierć

Czesław Łuczak był aktywny do końca swojego życia, kontynuując swoją pracę naukową. Zmarł 10 sierpnia 2002 roku w Poznaniu, a jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu jeżyckim, w kwaterze L, w rzędzie 4, w grobie 3.

Odznaczenia

Czesław Łuczak, znany ze swojej pracy i osiągnięć w dziedzinie akademickiej, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które świadczą o jego wpływie na społeczeństwo oraz wkład w rozwój nauki. Jego osiągnięcia obejmują:

• doktorat honoris causa przyznany przez uniwersytety w Charkowie i w Halle,
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Order Sztandaru Pracy I klasy,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• odznaka tytułu Zasłużony Nauczyciel PRL,
• Palmae Universitatis Studiorum Posnaniensis (1999).

W 1980 roku, jego osiągnięcia zostały docenione poprzez przyznanie mu nagrody państwowej II stopnia, co stanowi dodatkowy dowód na jego znaczenie w środowisku naukowym.

Wybrane publikacje

Czesław Łuczak był niezwykle uznawanym ekspertem w zakresie najnowszej historii gospodarczej Polski. Jego dorobek obejmuje blisko 50 książek oraz około 400 innych publikacji naukowych, co czyni go postacią kluczową w tym obszarze badań. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego wybranych dzieł:

• „Kraj Warty” 1939-1945. Studium historyczno-gospodarcze okupacji hitlerowskiej (1972),
• Polscy robotnicy przymusowi w Trzeciej Rzeszy podczas II wojny światowej (1974),
• Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Wyd. Poznańskie, Poznań 1979 ISBN 83-210-0010-X,
• Polityka ekonomiczna III Rzeszy w latach drugiej wojny światowej (1982),
• Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1945 (1984),
• Dzieje gospodarcze Wielkopolski w okresie zaborów 1815-1918 (1988),
• Od Bismarcka do Hitlera: polsko-niemieckie stosunki gospodarcze (1988),
• Zagłada (1989),
• Dzień po dniu w okupowanym Poznaniu (1989),
• Dzień po dniu w okupowanej Wielkopolsce i na Ziemi Łódzkiej (Kraj Warty) (1989),
• Praca przymusowa Polaków w III Rzeszy (1989),
• Dzieje Obornik, red., Wyd. Poznańskie (1990), ISBN 978-83-210-0902-5,
• Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej (1993),
• Dzieje Mogilna (1998),
• Dzieje Jarocina (1998),
• Historia gospodarcza Niemiec lat 1871–1990 (2002),
• Dzieje Polski 1939-1945. Kalendarium wydarzeń, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007, s. 606 ISBN 978-83-7177-430-0.

Warto podkreślić, że intensywną działalność naukową Łuczak prowadził również po formalnym przejściu na emeryturę. W 1999 roku jego wkład w badania został doceniony, a on sam uhonorowany medalem za swoje zasługi.

Publikacje o prof. Czesławie Łuczaku

W historii badań naukowych oraz w społecznej pamięci prof. Czesława Łuczaka, istotnym elementem są różnorodne publikacje, które upamiętniają jego dokonania.

• Antoni Czubiński, Wspomnienie pośmiertne. Czesław Łuczak (1922-2002), „Studia Historica Slavo-Germanica”, t. 24 (2001-2002), s. 279–281,
• Dariusz Matelski, Czesław Łuczak (1922-2002), „Ziemia Kujawska”, tom 15, 2002, s. 251–257,
• Dariusz Matelski, Czesław Łuczak (1922-2002), „Poznański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, tom VIII-IX, Poznań 2002, s. 326–332.

Te publikacje stanowią cenną źródłową bazę dla wszystkich zainteresowanych jego wkładem w historię oraz kulturę.

---

Oceń: Czesław Łuczak

---